Structurele uitdagingen vragen om hardere franchise

Net als in voorgaande jaren heeft onderzoeksbureau Panteia ook dit jaar, in opdracht van de Nederlandse Franchise Vereniging NFV en Rabobank, het Nederlandse franchiselandschap in kaart gebracht door middel van de Franchise Monitor.

Aantal franchiseformules daalt na jarenlange stijging

In de afgelopen jaren zijn we eraan gewend geraakt dat het aantal franchiseformules in Nederland ieder jaar stijgt. In 2013 is daarin echter een trendbreuk opgetreden. Het aantal franchiseformules is afgenomen van 773 in 2012 tot 749 vorig jaar, een afname van in totaal 23 formules. Dit betekent niet dat er helemaal geen nieuwe formules zijn bijgekomen. Sterker nog, de dynamiek is vrij groot. Er zijn in 2013 in totaal 61 nieuwe franchiseformules gelanceerd, maar er zijn er nog meer (85) beëindigd. Vooral in de dienstverlening is het aantal formules dat met franchise is gestopt fors: 56 in totaal. Net als voorgaande jaren kent deze sector de grootste dynamiek en meeste verschuivingen. Door de lage toetredingsdrempel (vaak beperkte investeringen) is het relatief eenvoudig een franchiseformule in dienstverlening te beginnen. Het is echter een stuk lastiger om de formule vervolgens succesvol door te ontwikkelen en met (goede) franchisenemers te groeien. Dit verklaart dan ook het grote aantal formules in dienstverlening dat gestopt is met franchise. Ook in food en non-food retail is het aantal franchiseformules (licht) gedaald. Een positieve uitschieter zien we in de horeca, foodservice, financiële dienstverlening en zorg. Daar is het aantal franchiseformules juist gestegen.

Omzet franchisenemers groeit

In 2013 is de totale door franchisenemers gerealiseerde omzet licht gestegen tot circa 31,5 miljard euro. Het leeuwendeel van deze omzet verdwijnt in de kassa’s van food-retailers (41%) en non-food-retailers (31%). Een opvallende trend is de toename van het totaal aantal in franchise werkzame personen. De verruiming van de openingstijden, bijvoorbeeld zondagopening, en de toename van kleinere contracten en flexwerkers speelt hierin een belangrijke rol. Mede door de stevige toename van het aantal werkzame personen is de omzet per werknemer gedaald. Ook het totaal aantal door franchisenemers gerunde vestigingen is vorig jaar iets gestegen tot bijna 31.000 vestigingen. Vooral in de food retail is het aantal franchisevestigingen sterk gestegen, met bijna 10%. De omzet per franchisevestiging is echter wel gedaald met ruim 5%. Kortom: meer franchisevestigingen in food retail, maar minder omzet per vestiging.

Positivisme en ‘reality check’

Franchiseformules zijn opvallend positief over de verwachte omzetontwikkelingen in 2014 (peildatum: februari 2014). Van de respondenten (franchisegevers) verwacht maar liefst 60% een groei van de omzet in 2014 en 65% verwacht een stijging van het aantal aangesloten franchisevestigingen. Een optimistische inslag en positieve blik zijn onontbeerlijk voor een goede ondernemer. Echter, realisme is dat ook. De vraag is of dergelijke groeiverwachtingen, in een tijd van conjuncturele (economie groeit nog nauwelijks) en structurele (leegloop in de winkelstraat, online aankopen) uitdagingen, realistisch zijn. Vorig jaar werd franchiseformules precies dezelfde vraag gesteld. Toen verwachtte 45% van de formules omzetgroei en verwachtte meer dan de helft van de formules te groeien in het aantal vestigingen. Wanneer we de realisatie over 2013 bekijken bleek men te optimistisch. Zo wist slechts 30% in omzet te groeien (niet like-for-like) en slechts 28% van de formules zag zijn aantal vestigingen stijgen. De groeiverwachtingen voor 2014 lijken dan ook niet vrij van opportunisme.

Hardere franchise wordt noodzaak

De discussie over voor- en nadelen van hard- of soft franchise woedt in de franchisesector al jaren. Hardere franchise als samenwerkingsmodel wint daarbij de laatste jaren aan populariteit en dat is niet voor niets. Hard franchise, mits goed uitgevoerd in een onderscheidende formule, combineert het beste van twee werelden en stelt de franchisenemer in staat in te spelen op het hybride consumentgedrag. Het zoek-, beslis- en koopgedrag van de consument verandert in rap tempo. De consument heeft minder tijd maar meer keuzes en vertoont gedrag dat wispelturig en moeilijker voorspelbaar is. In een wereld waar concurrentie steeds vaker uit onverwachte hoek komt, is het voor ondernemers een enorme uitdaging om zowel fysiek als online de klant te bedienen. En dat ook nog eens tegen een scherpe prijs. Excellente processen zijn dan noodzaak. Maar klantintimiteit is dat ook. Hard franchise combineert die twee voorwaarden in één succesvol samenwerkingsmodel. Hard franchise biedt de voordelen van het filiaalbedrijf (inkoopvoordelen, snelle supply chain, een uniforme formule, gezamenlijke marketing en communicatie) én de voordelen van zelfstandig ondernemerschap (lokale kennis en betrokkenheid). Daarnaast biedt hard franchise een voordeel boven ongebonden zelfstandig ondernemerschap dat steeds belangrijker wordt: focus. Afspraken zijn helder en duidelijk. De franchisegever zorgt voor de formule(ontwikkeling), merkcommunicatie en -positionering en voor de back-office. Denk hierbij aan logistiek, verticale ketenintegratie, IT, e-commerce ontwikkeling, benchmarking, et cetera. Hierdoor kan de franchisenemer zich volledig richten op zaken waar hij het verschil kan maken: aandacht voor de klant, slimme inzet van personeel en binding met de lokale gemeenschap. Hierbij geldt het principe van wederzijdse afhankelijkheid én verantwoordelijkheid. Bijvoorbeeld door de klantsignalen die ondernemers iedere dag op de vloer zien, horen en voelen terug te koppelen naar de franchisegever en proactief met verbetervoorstellen te komen. En wanneer franchisegever en franchisenemer dit spel perfect spelen zit het grootste voordeel van hard franchise misschien wel in de voorspelbaarheid van de klantbeleving: de consument weet precies wat hij kan verwachten dankzij de formulekracht van de organisatie, terwijl hij zich tegelijkertijd welkom en begrepen voelt dankzij het lokale ondernemerschap van de franchisenemer. Deze klantervaring is goud waard. Voor zowel franchisegever als franchisenemer. En voor de klant natuurlijk!

+