Kunst voor kinderen

Villa Zebra is een museum met beeldende kunst voor kinderen. Het ontstond toen Rotterdam in 2001 culturele hoofdstad van Europa werd. Sindsdien is Villa Zebra uitgegroeid tot een kunstlaboratorium waarin kinderen op speelse wijze met kunst leren omgaan. Inmiddels is Villa Zebra verhuisd naar de Stieltjesstraat op de Kop van Zuid en hebben meer dan honderdvijftigduizend jonge bezoekers de weg naar een tentoonstelling of workshop gevonden.

Het succes is niet onopgemerkt gebleven. Reden om de methode Villa Zebra zodanig uit te werken dat het is ontwikkeld tot een niet alledaags franchiseconcept. Franchise+ sprak erover met directeur Fred Wartna.

In de werkwijze van Villa Zebra staat nieuwsgierigheid, creativiteit en verbeelding centraal. Fred Wartna: “Je moet kunst niet aan kinderen uitleggen. Waar het om gaat is dat je kinderen kunst laat ontdekken door hen vragen te stellen. Met thema’s die dicht bij henzelf staan. Wij hebben exposities gehouden over onderwerpen zoals huis, kapotgaan of Roodkapje. Rondom die thema’s zijn we met kunstenaars aan de slag gegaan om daar verder invulling aan te geven.”

Leidse Rijn

In 2004 kwam Villa Zebra in contact met Beyond, de kunstopgave voor de Vinexlocatie Leidse Rijn bij Utrecht. In die kinderrijke wijk wilden ze tijdelijk kunstactiviteiten voor de basisscholen. Dat heeft geleid tot drie exposities en de gedachte om het concept ook voor anderen beschikbaar te maken.

“Kunst verhoudt zich slecht met uitleggen en vertellen. Veel meer gaat het om vragen stellen, het denken stimuleren en vrijheid bieden. Het kind staat centraal. Ze zijn voor ons het primaire aanspreekpunt, niet de ouders of andere volwassenen. Dat is een andere benadering dan musea of scholen doorgaans hebben”, vertelt de directeur van Villa Zebra enthousiast. “Kinderen uit Utrecht, Enschede of Groningen reizen niet speciaal naar Rotterdam om een bezoek aan Villa Zebra te brengen. Hooguit maakt het onderdeel uit van een dagtocht naar Rotterdam. Waarom zou je dan niet de kunst naar de kinderen toebrengen door op diverse locaties in Nederland ons concept toegankelijk te maken? Dat is geen concurrentie voor ons, integendeel.”

Franchiseformule

In samenwerking met een adviesbureau is een samenwerkingsmodel voor tentoonstellingen ontwikkeld met een standaard samenwerkingsovereenkomst en een handboek. Fred Wartna legt uit hoe het werkt.

“Een museum of culturele instelling benadert ons met een verzoek om een tentoonstelling over te nemen. Daarbij kunnen ze gebruik maken van de kennis en ervaring die wij de afgelopen jaren rondom specifieke thema’s hebben opgebouwd. Maar het kan ook zo zijn dat ze zelf met een bepaald thema rondlopen. Wij zoeken daar dan de geschikte kunstenaars en kunstobjecten bij. Aan onderwerpen geen gebrek. Als ik een kwartiertje met iemand praat, komen vanzelf vier of vijf geschikte thema’s bovendrijven. Villa Zebra is geen museum. Wij hebben geen collectie of kunst in eigendom. Als een tentoonstelling in Villa Zebra achter de rug is, gaat de kunst terug naar de kunstenaar of de eigenaar. Het voordeel daarvan is dat we een tentoonstelling of workshop telkens kunnen inrichten naar de behoefte en de mogelijkheden van de franchisenemer. Belangrijk is wel voor ons dat we een goed gevoel hebben bij de mensen die kinderen gaan begeleiden: onze pedagogische en didactische aanpak moet wel worden gedeeld. Het franchisecontract beperkt zich tot die specifieke tentoonstelling op die specifieke locatie, maar beschrijft ook die specifieke aanpak. We kunnen flexibel inspelen op de mogelijkheden van de franchisenemer. We kunnen de begeleiding doen, de hele zaak inrichten, adviseren rondom begroting, medewerkers trainen tot en met het verzorgen van de publiciteit, of onderdelen uit het pakket.”

Een permanent franchisecontract is nog verre toekomst. “Als een bepaalde expositie gedurende een paar maanden een succes is, kan het zijn dat de franchisenemer naar verloop van tijd weer aanklopt voor een nieuwe expositie rondom een ander thema. Ik sluit niet uit dat zoiets op den duur uitgroeit tot een Villa Zebra op een andere locatie. Het grote voordeel nu is dat de overeenkomst beperkt is tot de duur van de expositie. En dus zijn de kosten voor de franchisenemer ook te overzien. Hij of zij hoeft niet permanent personeel op de loonlijst te hebben om educatieve projecten mogelijk te maken.”

VSB Fonds 

Villa Zebra kreeg van het VSB Fonds een subsidie om de franchisemogelijkheden te onderzoeken. Twee keer eerder had het VSB Fonds twee keer Wartna benaderd vanwege kindermusea die in hun aanvraag naar Villa Zebra verwezen.

Fred Wartna: “Je merkt bij dat soort aanvragen dat er leuke ideeën zijn die met veel enthousiasme worden uitgewerkt, maar dat de aanvragers meestal weinig specifieke ervaring hebben en ze overspannen verwachtingen hebben wat inkomsten betreft. Je kunt zo’n aanvraag afwijzen. Maar het is veel nuttiger om dergelijke initiatieven te ondersteunen. In dat soort gevallen kan ons franchiseconcept uitkomst bieden.”

Acquisitie

Binnenkort gaat Fred Wartna de boer op met zijn franchiseconcept. “De kunstwereld is op zich klein en inmiddels is het Villa Zebra-concept wel bekend in Nederland. Maar we gaan niet afwachten totdat de telefoon rinkelt. Ik ga actief met het concept als een handelsreiziger op pad. Ik ben realistisch wat de verwachtingen betreft. Als we twee franchisecontracten per jaar afsluiten, is dat prima. We moeten het wel kunnen blijven behappen.”

Lees meer over:
Bert Jongen Bert Jongen
Redacteur