Harry Jol neemt na 22 jaar afscheid van Primera

Harry Jol heeft zijn afscheid genomen als algemeen directeur van Primera. Zijn opvolger Gert van Doorn komt van binnenuit en is klaargestoomd om de stabiele en ondernemersgerichte koers van zijn voorganger voort te zetten. De twee blikken terug en vooruit. “Luister vooral naar de ondernemers.”

Harry Jol heeft Primera zien groeien van 30 vestigingen toen hij aantrad als algemeen directeur in 1994 tot de huidige ruim 480 tabaks- en lectuurwinkels. Een stabiele groei van circa 25 winkels per jaar, waarvan de laatste jaren zo’n tien per jaar. Hoe heeft hij die sterke groei gemanaged en is het contact met de ondernemers door de schaalvergroting veranderd? Niet echt, vindt hij. “Door zorg te dragen dat de communicatie met ondernemers goed blijft. Ik ken natuurlijk niet iedereen meer, maar de districtsmanagers spelen hierbij een hele belangrijke rol. “

Hij begon bij Primera drie jaar na de oprichting. In de beginjaren onderhield hij nog zelf alle contacten met de ondernemers. Hij bezocht de winkels en zat bij de gezinnen aan de keukentafel om zaken en problemen te bespreken. Dat is nu niet meer te behappen, daar zijn de districtsmanagers voor in het leven geroepen. Maar toch blijft hij altijd beschikbaar voor persoonlijk contact met de ondernemers en wanneer daar prijs op wordt gesteld, gaat hij langs voor een praatje. Heerlijk vindt hij dat, de gesprekken met ondernemers op de werkvloer en aan de telefoon en met collega’s op het hoofdkantoor. Die dagelijkse contacten gaat hij ook het meest missen straks, als zijn nieuwe leven vorm heeft gekregen. Een nieuw leven als student kunstgeschiedenis. Dat wilde hij altijd al eens studeren en die wens gaat nu in vervulling op zijn 62e jaar.

Op zijn Haags

Hij is ondertussen goed ingeburgerd in het Gelderse leven in zijn woonplaats Druten, de persoonlijke stijl van leidinggeven van de geboren en getogen Scheveninger is nog altijd een beetje op zijn Haags: amicaal, warm maar geen blad voor de mond nemend. Harde noten krakend wanneer dat nodig is. 

Harry Jol mag zelf ook graag een sigaartje roken op zijn tijd, maar heeft wel een dubbel gevoel bij de tabakshandel. “Geen enkele roker wil dat zijn kind ook gaat roken”, zegt hij. Net zoals dat geldt voor bovenmatig alcoholgebruik, gokken en andere verslavingen. 
Hij acht het goed mogelijk dat in de toekomst Primera geheel op eigen benen kan staan. Nu heeft de coöperatie nog de twee participanten British American Tobacco en Agio Cigars, die samen een aandeel van 40 procent in Primera hebben. De ondernemers hebben dus een meerderheid in handen.

Sigarenboeren

Toen hij begon bij Primera was roken nog heel gewoon. De tabakswinkels gingen over van vader op zoon en waren nog overal in het straatbeeld te vinden. Maar naarmate de gezondheidsrisico’s duidelijker werden, het overheidsbeleid hierop werd aangepast en rookwaar steeds duurder werd, slonk de tabaksmarkt. De kleine sigarenboeren sloten zich massaal aan bij formules, zoals Primera, op zoek naar een toekomstbestendig bestaan. 
En Primera moest het assortiment uitbreiden. Met alleen rookwaar en lectuur zou de coöperatie geen lang leven meer beschoren zijn. Er kwamen meer kansspelen en wenskaarten plus een geheel nieuw product in 2009, cadeaukaarten. Dat idee hadden Jol en zijn collega Gert van Doorn in Amerika tijdens een studiereis opgedaan. Als het in de States zo’n succes is, moet het in Nederland toch ook aanslaan, dachten zij.
Het is een productgroep die nog steeds uitbreidt. Van muziek tot een etentje en een hotelovernachting. In een uitgebreide stellage zijn nu tientallen soorten digitaal inwisselbare kaarten te krijgen in de winkels van Primera. Het is de productgroep waarmee de snelste groei wordt geboekt de afgelopen jaren. 

Eigen plan

Er is meer veranderd in de loop der jaren in het assortiment, in lijn met maatschappelijke veranderingen. Zo zijn cd’s en dvd’s vervangen door prepaidkaarten van Itunes, Spotify en Netflix. De fotoservice en de strippenkaart zijn verdwenen. Vooral die laatste was een belangrijke trafficbrenger in de steden. Sparen kon altijd al bij Primera. De zegels hebben inmiddels plaatsgemaakt voor een spaarpas.

Harry Jol zweert bij het coöperatiemodel waarbij de ruim 400 ondernemers mede-eigenaar zijn en zich ook zo voelen. Primera heeft bijvoorbeeld zelf regels en statuten, benadrukt hij. Lang voordat de Nederlandse Franchise Code er kwam. “We trekken ons eigen plan. Omdat onze leden mede-eigenaren zijn, hebben we al een andere benadering dan andere franchisegevers. De transparantie is goed geregeld, dat is inherent aan de coöperatie.”
De lijnen zijn kort tussen hoofdkantoor en ondernemers en over de prognoses draagt het hoofdkantoor mede verantwoording. “Mochten die niet uitkomen dan ga je samen met de ondernemer aan de slag. We hebben tenslotte hetzelfde doel: een rendabele winkel.” Indien er toch een conflict ontstaat dan is daar de eigen arbitragecommissie. “Maar in die 22 jaar dat ik hier zit is die nog nooit bij elkaar gekomen voor de oplossing van een probleem tussen de centrale organisatie en de afnemers.” Dat het wel goed zit tussen het hoofdkantoor in Waardenburg en de ondernemers in het land, illustreert Jol met de resultaten van de driejaarlijkse tevredenheidsonderzoeken onder de leden. Daarbij scoort Primera ‘een dikke 8’. 

Tips voor formules

Internet speelt ‒ hoe kan het ook anders – een belangrijke rol binnen de formule. “Allereerst is het inmiddels één van onze belangrijkste communicatiemiddelen, inclusief social media. Daarnaast is het in toenemende mate een verlengstuk van de winkel door de vergaande automatisering die we hebben toegepast.”

Op de vraag of er binnen dit succesverhaal ook wel eens dingen niet goed gingen in die 22 jaar, moet Jol maar heel even nadenken en antwoordt dan resoluut. “Niets. Er ging weleens een actie mis of er waren wat problemen met automatisering, maar niets structureels.” 
Hij is trots op het ‘clubgevoel’ bij Primera. Uit zijn ervaringen van de afgelopen ruim twee decennia heeft hij wel een aantal basistips voor andere formules: “Zorg voor goede communicatie en luister vooral naar de ondernemers. Uiteindelijk moeten zij  de formule waarmaken richting de consument. En durf jonge mensen verantwoordelijk te maken. Geef ze de kans zich te ontwikkelen. Daarbij mogen ze fouten maken.”

Opvolger Gert van Doorn: “Stabiel en koersvast doorgaan”

De opvolger van Harry Jol is bepaald geen onbekende voor Primera. Hij liep er als student al stage en kent inmiddels na zestien jaar alle ins en outs van het bedrijf. Samen met adjunct directeur Martien van Zutven, die sinds de oprichting bij Primera betrokken is, vormt hij de nieuwe tweekoppige directie. 

Vooruitlopend op zijn nieuwe functie maakte hij vorig jaar al het meest recente strategische plan. Dat wordt  jaarlijks bijgeschaafd en in 2018 herijkt. Van een geheel nieuwe wind is geen sprake. “De veranderingen die we door willen voeren, zijn vastgelegd in onze strategie en daar hebben we medewerkers en ondernemers bij betrokken. Het is voor een ieder duidelijk waar we naartoe willen, dus het roer helemaal omgooien is niet nodig en zou vreemd zijn. Anders hadden we dat al gedaan. De kracht van ons bedrijf is juist dat we al lange tijd samen met een stabiele club medewerkers en ondernemers onze koers consequent uitvoeren.”
Wel zijn er ‘andere accenten’ gelegd in de strategie, geeft hij aan. Zoals verbreding van de formule met onder meer cadeaus van Riverdale en Hallmark, slim gebruik van data uit spaar- en e-commerce activiteiten en duidelijke profilering van de formule. “Want nog steeds komt een te groot percentage niet bij Primera met als reden ‘omdat ik niet rook’.”

De ontwikkelingen in de automatisering ziet hij voortgaan. “Alle kassa’s draaien al in de cloud met 4G backup in alle winkels waardoor we snel kunnen schakelen. Een digitaal product kunnen we morgen met één druk op de knop in alle winkels hebben. Snelheid en flexibiliteit in de ICT worden alleen maar belangrijker in de komende jaren.” 

Hij komt zelf uit een echte ondernemersfamilie en wakkert het ondernemerschap binnen Primera stevig verder aan. “In de strategie hebben we daar zelfs een thema voor: Ondernemers voor Ondernemers.” Een onderdeel daarvan is het leren van de werkvloer. Regelmatig draaien de medewerkers van het hoofdkantoor (van receptie tot en met directie) mee op de winkelvloer. “En dan echt achter de kassa en niet een paar uurtjes. Ik doe het al jaren met heel veel plezier. Het is een must voor iedereen die in de retail werkt, ook  voor leveranciers.”