Klaar voor de stop? Af!

Starten is makkelijker dan stoppen wordt wel eens gezegd. Dat die boodschap ook voor de zelfstandig ondernemer opgaat, mag blijken uit de cijfers.

Minstens tien procent van de faillissementen in Nederland is te wijten aan een mislukte bedrijfsopvolging. De komende tien jaar moeten zo'n 90.000 ondernemers in het MKB op zoek naar een geschikte opvolger. Nederland vergrijst en dat geldt zeker voor belangrijke sectoren in de detailhandel als de modebranche en de wonensector.

Veel aanbod van zaken en een dalende vraag is dan ook de conclusie. En die conclusie wordt zorgwekkender, als men beseft dat een groot aantal van die ondernemers zelfs nog geen moment over opvolging heeft nagedacht. Of liever gezegd, heeft wíllen nadenken. Want hoe doe je afstand van iets dat je in al die jaren hebt opgebouwd? Maar door het niet willen nadenken over de toekomst van je bedrijf na je vertrek, zet je als ondernemer zonder het te willen echter wel de continuïteit van je bedrijf en je oudedagsvoorziening op het spel.
"Ik vergelijk het wel eens met het dragen van de Olympische fakkel", zegt Rob van Boxtel, senioradviseur bedrijfsoverdracht bij Detavisie, het onderdeel van de retailorganisatie Euretco dat zich onder meer bezighoudt met het adviseren en ondersteunen van ondernemers in het overdragen van hun bedrijf. "Als je de atleet bent die de fakkel draagt, zou je het liefst tot in het oneindige willen doorlopen, zo trots ben je. Maar in je eentje haal je Athene niet en als je de fakkel niet op tijd overgeeft aan de volgende estafetteloper, dan weet je zeker dat de vlam uiteindelijk dooft. Emotionele betrokkenheid is, zeker in familiebedrijven, één van de grootste bedreigingen van een succesvolle bedrijfsoverdracht."

Voor de specialisten van Euretco is het 'brandend houden van de fakkel' dagelijks werk. Zij onderscheiden twee belangrijke fasen in bedrijfsopvolging: de voorbereiding en de daadwerkelijke overdracht. En in die fasen komt veel kijken op onder meer juridisch, commercieel, financieel, bedrijfseconomisch, verzekeringstechnisch, organisatorisch en belastingtechnisch gebied. Peter Sturms, directeur Euretco: "Als Euretco hebben we in die trajecten een belangrijke meerwaarde, want veel ondernemers hebben die kennis niet in huis. Hoe bepaal je de waarde van je onderneming? Hoe zorg je ervoor dat je een en ander fiscaal gezien zo gunstig mogelijk afwikkelt? Waarmee moet je allemaal rekening houden bij de verkoop zelf? En hoe plan je het overdrachtstraject zodanig, dat de continuïteit van je zaak optimaal wordt gewaarborgd? Het zijn allemaal vragen, waar wij onze detaillisten graag bij helpen."

Belangrijk in de voorbereiding van een bedrijfsopvolging is, dat een ondernemer moet beseffen dat een goed geplande overdracht enige jaren in beslag neemt. Om een optimale verkoopprijs voor een onderneming te realiseren moet er gestaag gewerkt worden aan het niveau van de brutomarge, een gelijkmatige winstontwikkeling, het wegwerken van overtollige voorraden, managementinformatie moet van goede kwaliteit zijn, een gebalanceerde opbouw van het personeelsbestand moet gerealiseerd worden, enzovoort. Sturms: "Bij kleinere zaken in de detailhandel heb je minstens drie à vier jaar nodig om alles rond te krijgen, bij wat grotere al gauw zes jaar. Dat komt omdat er vaak veel juridische of belastingtechnische zaken geregeld moeten worden. Zeker belastingen kunnen een probleem zijn, want voor je het weet kom je bij de overdracht zelf in de 52%-schaal terecht en verdampt geld als sneeuw voor de zon. Soms moet het bedrijf ook organisatorisch aangepast worden. En bovendien: als je op tijd begint, kun je ook in alle rust zoeken naar geschikte overnamekandidaten."

Desalniettemin zijn kandidaten steeds moeilijker te vinden. Het baart Sturms zorgen. "Kandidaten zijn er wel, maar een belangrijk struikelblok is de financiering van de overnamesom. Jonge ondernemers kloppen vaak tevergeefs bij de banken aan voor een lening. Naast de economische malaise is de onroerend goedwaarde van het winkelpand vaak een boosdoener. Die is de laatste jaren excessief gegroeid en weegt zwaar mee in de overnamesom. De oplossing hiervoor is franchising. Met bewezen concept en een goed onderbouwd businessplan willen banken eerder financieren."

Fiscaal zijn er dus nog een hoop barrières bij bedrijfsopvolging. Oud-voorzitter van de Raad voor het Zelfstandig Ondernemerschap (RZO) Karla Peijs, de huidige minister van Verkeer en Waterstaat, pleitte er voor haar aantreden als minister in de Telegraaf nog voor om de opvolgingsproblematiek boven aan de agenda van het kabinet te zetten. De Raad vreest voor een grote kapitaalvernietiging in het MKB als bedrijfsopvolging fiscaal niet aantrekkelijker wordt gemaakt. Sturms: "Als Euretco willen we haar daar zeker aan herinneren, want maatregelen op dat gebied dragen bij aan een aantrekkelijke klimaat in de detailhandel. We hebben keihard jonge, enthousiaste ondernemers nodig."

Euretco heeft voor het stimuleren van jong talent een groot aantal initiatieven ontwikkeld. Als top drie speler in de non-fooddetailhandel wil het bedrijf een bijdrage leveren aan een gezond klimaat in de sector. Zo steunt het vakopleidingen in de detailhandel en heeft het diverse programma's op het gebied van het uitwisselen van kennis en ervaring tussen jonge ondernemers. "Dat is belangrijk, omdat jongere ondernemers steeds vaker voortijdig hun bedrijf blijken te verkopen. Ondernemen kan soms best eenzaam zijn en door als retailorganisatie voor samenwerkende zelfstandige ondernemers ontmoetingsplaatsen te creëren, kun je eraan bijdragen om dat te voorkomen."

Sturms ziet voor een succesvolle bedrijfsoverdracht naar jonge ondernemers een belangrijke rol weggelegd voor franchisemodellen. "Als franchisenemer kan je gebruik maken van een bewezen formule en krijg je ondersteuning van de centrale organisatie. En je bepaalt zelf door je keuze voor een bepaalde formule hoeveel vrijheid je in je bedrijfsvoering wilt hebben. Zo'n succesvolle formule neemt een hoop onzekerheid weg, ook voor financiers. Die zitten vaak met twee vragen: kan de ondernemer het en is het ondernemingsconcept nog wel van deze tijd? Die laatste vraag wordt met franchise direct beantwoord."

Ervoor zorgen dat het einde van je eigen betrokkenheid bij je bedrijf niet het einde van het bedrijf is maar een nieuw begin, het valt niet mee. Van Boxtel, Detavisie: "Alle financiële, juridische en bedrijfseconomische kanten, daarin kunnen wij als Detavisie de zelfstandig ondernemer prima ondersteunen. Maar uiteindelijk is het een emotioneel proces, waarin veel dingen meespelen, zoals het verliezen van de maatschappelijke positie. Het is moeilijk om dan zakelijk te blijven kijken. Gelukkig zijn wij er dan nog om samen met de ondernemer te zorgen dat de fakkel mooi en gelijkmatig blijft branden."