Ethiek begint met je klanten
U kent ze wel, de “platte” gevallen van alle dag. Uw aankoop van een tweedehands auto waarbij men toevallig “vergat” u net die informatie te geven, die voor u cruciaal is. Maar u had al getekend …De horeca die knoeit met mineraalwater. De beëdigde makelaar, die via een vriend of stroman de mooiste panden voor zichzelf bewaarde. Over voorkennis gesproken. Maatschappelijk verantwoord ondernemen als thematiek voor moderne bedrijfsvoering, uitgesproken door toppers, die de schijn van voorkennis tegen hebben. De retail-inkoper, die zijn vakantie mocht doorbrengen in het Franse huis van zijn leverancier. “Het stond toch leeg”. De keurige bankfunctionaris, die vanuit het “gezag” van de bank je als vaste klant nog net een portie aandelen door de strot duwt et cetera. Je hoeft de krant maar op te slaan…
Transactiedrift op alle niveaus, niet zelden ten koste van de ander, terwijl juist die ander de vertegenwoordiger is van die hooggeachte maatschappij zelf. Hij is je klant.
Ethiek is “in” bij het bedrijfsleven. Kennelijk omdat het goed gaat, dan kunnen we ons een onsje ethische reflectie permitteren. Je kunt het hypocriet noemen of “beter laat dan nooit”. Een beetje te vergelijken met de handelaar die zijn geld, vaak ten koste van anderen verdiende en –inmiddels steenrijk- zich gaat profileren als charitatieve mecenas.
Te lang heerste de stemming en opvatting, dat het zakenleven, de handel, zich niet met ethiek bezig zou moeten houden. Immers kerk, overheid en bepaalde instituten zouden het primaat hebben van zich bezig houden met de maatschappelijke zede.
Onzin. Juist de handel en zeker de detailhandel is een podium van interacties tussen subjecten. Juist het commerciële veld, ook wel marketing genoemd, is het grenszoekende terrein van wat kan en niet kan via “moet kunnen”. En dat gaat verder dan “zakelijk fatsoen”. Marketing en ethiek hebben een fundamentele ingang gemeen: Ze zijn beide gericht op de ander. Die “ander” is de maatschappij, de omgeving, die er voor zorgt, dat je kunt ondernemen. Het zijn je klanten. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is eigenlijk een pleonasme, want zonder klanten (=maatschappij) existeert de onderneming niet. Ondernemerschap is eigenlijk het zoekproces van de balans tussen heersen en dienen, met name in de retailwereld. Heersen in de zin van de betekenis, die je opbouwt in je omgeving. Het respect dat je afdwingt vanuit je innerlijk elan, je authenticiteit. Dienen vanuit de dagelijkse omgang met je klanten, je dienstverlening.
Deze dienstverlening gaat uit van de klant, is andergericht. Veel dienstverleners als banken en verzekeringen hebben op dat punt nog wat te leren. Vrijheid van handelen mits je de ander niet schaadt (Aristoteles) gaat niet ver genoeg. Het gaat om tevreden zijn. Dat geldt voor marketing, dat geldt eigenlijk ook voor ethiek.
De norm voor het juiste handelen beweegt zich tussen de wet als ethisch minimum en een enthousiaste klant als doel. Het zoeken naar de grens wordt beïnvloed door de factoren tijd en “overlevingsdruk”. Het niveau zakt vaak naarmate de pressie groter wordt. ”Erst kommt das fressen, dann die Moral” (volgens Brecht). Die niveaus zijn:
- Ideëel niveau (let’s make things better) } Attractie (betekenis)doel:
- Maatschappij als norm (zou moeten) } Inleven in de ander.
- Relatiebalans (kan je niet maken) }
- Wet als ethisch minimum( kan, mag) } Transactiedrift (ethische concessie)
- Below the line (“moet kunnen”) }
De kassa van vandaag moet de betekenis van morgen voeden. Retailers weten dat als geen ander. Dat geldt ook voor het oude begrip “onkreukbaarheid”. Zonder moraalridder te zijn mag je constateren, dat het al fout is, als onkreukbaarheid bij een zakenman/vrouw als pluswaarde wordt genoemd. Dat kan al wijzen op erosie van de ethische beleving. Integriteit is eigenlijk de onderkant van het zakenleven, een “ethische dissatisfyer”. Daarbij mag worden aangetekend, dat zaken geen zaken zijn. Zaken zijn economische verkeersstromen, gelardeerd met gevoel, empathie en soms zelfs compassie. Vroeger zag je wel eens retailinkopers, die zich totaal afzonderden van het normale interactieve zakelijke proces. Gezelligheid en gevoelsmatige menselijke interacties mochten de zakelijke “verhoudingen” niet verstoren, omdat iedere vorm van schijn abject was. Echter als schijn de maatstaf is, of te wel de perceptie en interpretatie van de ander, gaat het authentieke van je eigen identiteit teloor. Krampachtigheid is uw deel.
Genoemde inkopers deformeerden tot houterige marionetten van een zakelijk regime, angst voor de schijn van persoonlijke beïnvloeding. Gelukkig is die tijd geweest. Zij mogen zichzelf zijn, ook in zaken. Inderdaad, zaken zijn geen zaken. Het zijn interacties, vaak op gevoelsniveau, tussen subjecten met een win relatie als uitkomst. Die “ander” mag niet een object, een middel zijn. De ander is het doel. Marketing omschrijft dat zo, ethiek ook.
Wellicht is ethiek een winstbron…
