ZZP’ers binnen franchise: flexibiliteit of juridisch risico?

De inzet binnen franchiseformules van zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) is de afgelopen jaren sterk gegroeid. Steeds meer franchisegevers en franchisenemers zien voordelen in deze flexibele samenwerkingsvorm. Voor franchisegevers betekent het dat ze kunnen werken met ondernemers die intrinsiek gemotiveerd zijn en risico’s durven te nemen. Franchisenemers profiteren van een bewezen bedrijfsmodel en ondersteuning bij marketing, inkoop en administratie. Toch brengt de constructie juridische onzekerheden met zich mee, vooral nu de overheid heeft aangekondigd strenger te gaan handhaven op schijnzelfstandigheid.

De Wet DBA en schijnzelfstandigheid

De Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA), die in 2016 de Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) verving, heeft als doel schijnzelfstandigheid tegen te gaan. Dit gebeurt door opdrachtgevers en opdrachtnemers gezamenlijk verantwoordelijk te maken voor beoordeling van hun arbeidsrelatie. In de praktijk leidde invoering van de wet tot grote onzekerheid bij bedrijven. Het onderscheid tussen zelfstandige en werknemer bleek in veel gevallen onduidelijk, waardoor opdrachtgevers terughoudend werden in het inhuren van zzp’ers. Dit was met name zichtbaar in sectoren als zorg, bouw en journalistiek, waar zelfstandig ondernemerschap veel voorkomt. Echter de opdrachtgevers konden niet om de zzp’er heen. Het was simpelweg een keuze maken tussen gebruikmaking van zzp’ers of onvoldoende mensen tot je beschikking hebben.

De handhaving van de Wet DBA lag jarenlang grotendeels stil waardoor opdrachtgevers na verloop van tijd geen angst hadden zzp’ers in te huren. De overheid heeft inmiddels aangekondigd vanaf 1 januari 2025 strikter te controleren. De Belastingdienst zal scherper kijken naar arbeidsrelaties, met mogelijk ingrijpende gevolgen voor franchiseformules die werken met zelfstandige franchisenemers en /of franchisenemers die opereren in een branche waar veel zzp’ers actief zijn. Kernvraag: is de betreffende persoon daadwerkelijk zelfstandig ondernemer of vertoont de arbeidsrelatie te veel kenmerken van een dienstverband?

ZZP’ers binnen franchise: ontwikkelingen in diverse branches

In diverse branches is er een toename te zien in het gebruik van zzp’ers. In de zorgsector bijvoorbeeld ontstaan steeds vaker constructies waarin zelfstandige zorgverleners opereren. Maar ook in de horeca en retail werken inmiddels veel zzp’ers. Logischerwijze werken er dus ook zzp’ers binnen franchisebedrijven. Sterker nog, in sommige branches zijn franchisenemers sterk afhankelijk van zzp’ers.

Ook sluiten zelfstandigen zich als franchisenemer aan bij een formule vanwege de voordelen op het gebied van gezamenlijke inkoop, marketing en naamsbekendheid. Dit model biedt kansen, maar brengt ook juridische uitdagingen met zich mee. De Belastingdienst kijkt, wat betreft de handhaving, onder andere naar de mate van gezag die de opdrachtgever uitoefent. Wanneer de franchisegever te veel controle heeft over de werkwijze van de franchisenemer, kan dit worden gezien als een aanwijzing dat er sprake is van een verkapt dienstverband. Dit zou betekenen dat de franchisegever alsnog loonbelasting en sociale premies moet afdragen en mogelijk boetes kan krijgen.

De impact van strengere handhaving op franchiseformules

Met de aangekondigde intensievere handhaving van de Wet DBA per 1 januari 2025 zullen arbeidsrelaties binnen franchiseconstructies nauwlettender worden beoordeeld. Dit heeft gevolgen voor hoe franchisegevers alsmede franchisenemers hun contracten en werkwijzen inrichten. 
Voor de franchisegever geldt dat de zelfstandigheid van de franchisenemer niet alleen in de overeenkomst moet staan, maar ook in de praktijk aantoonbaar dient te zijn. Dit betekent dat een franchisenemer ondernemersrisico moet lopen, investeringen moet doen en een zekere mate van vrijheid moet hebben in de bedrijfsvoering.

Te veel gedetailleerde instructies vanuit de franchisegever kunnen problematisch zijn. De wetgever kijkt bijvoorbeeld naar verplichte openingstijden, uniforme werkwijzen en de mate waarin de franchisegever invloed heeft op de bedrijfsvoering van de franchisenemer.

Wanneer een franchisegever bijvoorbeeld bepaalt hoe een franchisenemer zijn klanten te woord moet staan, welke software hij moet gebruiken en hoe hij zijn personeel moet aansturen, kan dit worden opgevat als een gezagsverhouding. Dit verhoogt het risico dat een franchisenemer als werknemer wordt gezien.

Wat kunnen franchisegevers doen om risico’s te beperken?

Ondanks de strengere wetgeving en handhaving zijn er manieren de risico’s te beperken. Franchisegevers kunnen bijvoorbeeld contracten aanpassen om duidelijker de zelfstandigheid van franchisenemers te waarborgen. Daarnaast is het verstandig te werken met heldere richtlijnen die voorkomen dat er een gezagsverhouding ontstaat. Franchisenemers moeten bijvoorbeeld de vrijheid hebben hun eigen tarieven te bepalen en eigen investeringen te doen.

Een andere belangrijke maatregel is regelmatig juridisch advies in te winnen en goed op de hoogte te blijven van nieuwe regelgeving. Door bewust om te gaan met de risico’s en op tijd aanpassingen te doen, kunnen franchisegevers voorkomen dat ze achteraf geconfronteerd worden met naheffingen of andere juridische complicaties.

Wat kunnen franchisegevers doen om risico’s te beperken?

De handhaving van de Wet DBA betekent dat franchisegevers en franchisenemers proactief moeten handelen. Waar franchising traditioneel werd gezien als een veilige en duidelijke vorm van zelfstandig ondernemerschap wordt het steeds belangrijker goed na te denken over de manier waarop de samenwerking wordt ingericht. Hoewel de flexibiliteit van het werken met zzp’ers binnen franchise veel voordelen biedt, is het cruciaal dat alle betrokkenen zich bewust zijn van de juridische valkuilen.

Door op tijd maatregelen te nemen, duidelijke afspraken te maken en de werkwijze kritisch te beoordelen, kunnen franchisegevers en franchisenemers de voordelen van zelfstandig ondernemerschap behouden zonder onnodige risico’s te lopen. Met de juiste aanpak blijft franchising dan een krachtige ondernemersvorm.