Vrouwen in franchise: mondjesmaat steeds

De cijfers liegen niet: nog altijd worden verhoudingsgewijs bar weinig vrouwen franchisenemer. Maar het goede nieuws is dat de jonge generatie vrouwen wel vaker op ondernemerspad gaat. En dat vrouwelijke starters veel minder snel afhaken dan de mannen.

Franchise+ en ING Zakelijke Arrangementen organiseerden een Ronde Tafel Bijeenkomst in Amsterdam met vier franchiseneemsters om de stand van zaken door te nemen wat betreft ‘vrouwen in franchise’. “De bottleneck zit bij het starten, niet bij het ondernemen.” In de op antroposofische leest geschoeide, warme architectuur van het hoofdkantoor van de ING Bank in Amsterdam Zuidoost, troffen Mirella Westhuis, Atala du Maine, Roos van Vliet en Alice Meins elkaar. De franchisenemers waren hier op uitnodiging van Esthrella Khouw van ING Zakelijke Arrangementen, tevens gespreksleider van de dag. Twee van de vier vrouwen bleken door onverwachte gebeurtenissen in het leven in het ondernemerschap te zijn beland. Atala du Maine was wetenschappelijk research analist bij de Universiteit van Utrecht toen haar man in 1998 plotseling overleed. Haar echtgenoot was sinds 1982 franchisenemer bij McDonald’s en had een vestiging in Tilburg. Zij twijfelde maar besloot toch van haar erfrechten gebruik te maken. Alice Meins komt uit een Groningse ondernemersfamilie maar voerde haar vak als maatschappelijk werkster uit toen haar vader ineens overleed. Acht weken nadat hij zijn eerste franchisevestiging van Albert Heijn had geopend. Daarvoor was hij jarenlang ondernemer voor Spar. Als oudste kind nam zij uiteindelijk de zaak over, ook omdat zij steeds minder voldoening kreeg uit het werk waarvoor ze had doorgeleerd. Een derde deelneemster, Roos van Vliet, had eveneens niet gepland ondernemer te worden maar kreeg de keuze om in het familiebedrijf in te stromen toen haar vader aankondigde te gaan stoppen als franchisenemer van Albert Heijn. Zij rondde haar studie af, dacht goed na en wist toen zeker dat zij wilde ondernemen.

Life events

“Het zijn dus ‘life events’ waardoor je zelfstandig ondernemer bent geworden”, stelt Esthrella Khouw vast. “Maar je hebt daar wel een zak geld voor nodig”, repliceert Alice Meins. Dat is niet de ervaring van Mirella Westhuis. Zij gooide het roer om toen zij als verpleegster de arbeidsvreugde geleidelijk zag verdwijnen door steeds toenemende verschraling in de gezondheidszorg. Na verkoopster bij Shoeby werd zij franchisenemer van die formule. “Ik had het geld niet”, zegt zij. “Maar als er kansen liggen voor een franchisenemer, dan biedt Shoeby die kansen wel, in de vorm van gunstige leningen.” “Voor mensen intern zijn er wel openingen”, ervaart ook Atala du Maine. “Vroeger bepaalden life events of vrouwen risico’s gingen nemen. Zij waren gedwongen een keuze te maken. Maar bij de tweede generatie vrouwelijke franchisenemers zie je dat niet meer. Zij zijn opgegroeid met het idee dat ze het kunnen.” Wat dat betreft wijkt de situatie bij Shoeby af van die bij de andere formules die vertegenwoordigd worden. Bij dit kledingconcern hebben vrouwelijke ondernemers sterk de overhand. Geen van de vier droomde dus van jongs af aan van het ondernemerschap. “Maar ik denk dat ook veel mannen per toeval ondernemer zijn geworden”, nuanceert Atala du Maine dit gegeven.

Rasondernemers

Inmiddels zijn het eigenlijk rasondernemers. Mirella Westhuis heeft al eens vijf vestigingen gehad en runt op het ogenblik twee winkels, nadat ze er recent één verkocht aan haar dochter. Atala du Maine breidde uit naar drie restaurants en Alice Meins bestiert naast de grote supermarkt van Albert Heijn ook een slijterij van Gall & Gall. “En ik verwacht dat ik over drie jaar denk: wat nu dan?”, zegt Roos van Vliet, die onder het coachende oog van haar vader bezig is haar eerste vestiging van Albert Heijn over te nemen, maar al stilletjes denkt aan een volgende stap. “Het is verslavend om een nieuwe winkel te openen”, stelt Westhuis. “Een nieuwe stad, een nieuw team. Alles is anders en uitdagend. Daarbij vind ik het heel leuk om in nieuwe mensen te investeren.” Eén van de opzienbarende resultaten uit een onderzoek van het EIM over de periode 2000-2009 was dat verhoudingsgewijs veel meer mannelijke starters het niet redden ten opzichte van hun vrouwelijke collega’s. Vrouwen nemen minder risico, zijn realistischer, wegen de voor- en nadelen van het ondernemerschap beter af en zijn bovendien hoger opgeleid dan de mannen. Aldus de verklaringen van de onderzoekers. “Vrouwen bereiden zich inderdaad beter voor”, beaamt Atala du Maine. “Zij wegen alles breder af, zien het runnen van een bedrijf als het runnen van een huishouden. Alle aspecten van een huishouden komen terug in een onderneming. En als je in de breedte denkt ga je minder snel de fout in. Ik denk ook dat vrouwen consciëntieuzer met de zaak omgaan. Zoals ze vroeger hun huiswerk maakten. Ze voldoen meer dan mannen aan de regels zoals dat van hun verwacht wordt.”

Verschillen

Vrouwen laten hun empatisch vermogen sneller werken, vindt Alice Meins. “Zij kunnen de gevolgen van hun handelingen beter overdenken.” Mirella Westhuis merkt op dat vrouwen praktischer zijn ingesteld. De taken als echtgenote en moeder brengen ook een praktische benadering in het zakelijk leven met zich mee. “Maar Roos dan”, vraagt Alice Meins zich af. “Zij doet het ook zonder de ervaring van echtgenote of moeder. Dat moet dan in de genen zitten.” Mirella Westhuis denkt dat vrouwen meer zelfreflectie hebben dan mannen, maar in dat onderscheid krijgt ze geen steun van de andere drie. “Ik denk wel dat vrouwen een persoonlijker benadering hebben”, merkt Roos van Vliet op. “Mijn vader heeft een meer autoritaire leiderschapsstijl en ik probeer een teamgerichtere benadering te hebben. Misschien zijn vrouwen wel toegankelijker.” Dat kan ook met een generatieverschil te maken hebben, werpt Esthrella Khouw op. Westhuis: “Ik denk wel dat vrouwelijke ondernemers sneller schakelen tussen momenten dat je boven je medewerkers staat en situaties dat je juist tussen hen in staat.” Atala du Maine gelooft eigenlijk helemaal niet in leidinggevende verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke ondernemers. “Ik zie dat niet bij McDonald’s. Daar zijn het allemaal mensenmanagers. En ik ken ook vrouwen die echt als manager, als baas, managen.”

Stimulansen

Zijn er stimulansen nodig om vrouwen te laten ondernemen? En zo ja, welke? Bij McDonald’s zijn er van de tachtig franchisenemers vier vrouw. Toch is Atala du Maine er van overtuigd dat er niet zoiets is als een onzichtbare genderbarrière waar de vrouwen tegenaan lopen. “Dat glazen plafond zit echt tussen de oren. Ik vind ook niet dat de franchiseorganisatie moet stimuleren om vrouwen te werven als franchisenemer. Wellicht kan zoiets wel vanuit de overheid komen, in de vorm van het faciliteren van kinderopvang bijvoorbeeld.” Want vrouwelijke ondernemers met kleine kinderen lopen wel degelijk tegen een probleem aan, betoogt Alice Meins. “Als ze dan geen goede oplossingen kunnen vinden, stappen ze vaak maar weer het ondernemerschap uit. Verder heb ik wel een soort glazen plafond ervaren toen ik leningen wilde krijgen. Ik heb toen van mannen wel tegenwerking gehad.” Du Maine en Westhuis zijn verbaasd: “Wij voelen ons als vrouw eerder beter behandeld. De deur wordt voor je open gehouden en de koffie ingeschonken.” Tegenslagen ten spijt, ‘als je echt de drive hebt, dan lukt het. Al moet je heel veel regelen’, is de ervaring van Mirella Westhuis. “Ikmoest allerlei mensen om mij heen verzamelen om te helpen. Alleen met de drie kleintjes had ik het niet kunnen redden. Daarbij was het in loondienst nog zwaarder, dat was echt een marathon. Als ondernemer kon ik het meer loslaten. Het moet vooral uit jezelf komen, denk ik. Je moet de stap durven zetten. Maar vanuit de formules kan wel wat worden gedaan. Door acties en contactpromoties te herhalen kunnen vrouwen dichterbij komen.” Juist als zelfstandig ondernemer is het eenvoudiger om de opvang van je kinderen te regelen, stelt Atala du Maine. “Toen mijn kinderen klein waren, was ik altijd tussen half tien en half drie in het restaurant. Voor de rest van de dag werkte ik vanuit huis waar ik mijn kantoor had. En vergaderingen kon ik zelf plannen.”

Keuze

Of vrouwen die ondernemer zijn hier een voor- of nadeel hebben, hangt sterk af van de branche, blijkt uit de reactie van Alice Meins. “Ik herken dit niet. Als je de dagelijkse leiding in een supermarkt hebt, werkt dit niet. Dit is wel een maatschappelijk en cultureel probleem. Een moeder wordt in Nederland geacht bij de kinderen te zijn. Het gebrek aan kinderopvang belemmert vrouwen om ondernemer te worden. Hier hebben mannen natuurlijk veel minder last van.” Roos van Vliet herkent zichzelf al in dit toekomstige dilemma. “Ik ben nu eigenlijk al aan het plannen wat we moeten doen als we over een paar jaar kinderen krijgen.” Alice Meins: “Ik heb destijds wel met mijn ex-man afgesproken dat ik de kostwinner zou worden. Ik had een hogere opleiding.” “De bottleneck zit bij het starten, niet bij het ondernemen”, concludeert Esthrella Khouw. Eén van de stellingen die zij de vier ondernemers voorlegde was: ‘topvrouwen kiezen bewust voor een carrière en niet voor het gezin’. “Mannen zien het niet als een bewuste keuze, vrouwen wel”, weet Atala du Maine. “Van mannen wordt ook verwacht dat zij kostwinner zijn. Vrouwen zien dat niet als hun plicht maar beschouwen een inkomen meer als kers op de taart, een luxe. Daardoor hebben ze ook sneller het idee om eruit te kunnen stappen. Van mannen wordt wel verwacht dat ze de hele rit tot aan het pensioen uitzingen.” Zij is van mening dat ook zonder stimuleringsacties vrouwen vanzelf wel op ondernemerspad gaan. Het is slechts een kwestie van tijd. “Bij medische beroepen heb je ook zo’n omslag gezien. Nu studeren meer vrouwen dan mannen medicijnen. Diezelfde ontwikkeling gaat bij ondernemers gebeuren. Het komt goed.”

In 2007 verruilde Mirella Westhuis na twintig jaar haar baan als verpleegster voor een loopbaan in de mode. Inmiddels is haar dochter in haar voetsporen getreden als franchisenemer van Shoeby in Ridderkerk. “Het is zo leuk om te zien hoe zij het oppikt.”
Naam en leeftijd: Mirella Westhuis (45)
Burgerlijke staat: ongehuwd (gescheiden)
Franchisenemer bij: Shoeby
Aantal vestigingen: 2 (Barendrecht)
Favoriet product in mijn vestiging: kleding voor de kleintjes
Als ik geen franchisenemer bij Shoeby was geweest dan was ik verpleegkundige gebleven
Ideale vakantie: alleen met mijn dierbaren in een klein, rustig dorpje
Auto: Renault Megane
Sport: werken is zes dagen in de week mijn topsport

Sinds een jaar is Roos van Vliet het familiebedrijf met 135 medewerkers aan het overnemen. Haar vader fungeert nu als haar coach. Franchisenemer zijn van Albert Heijn bevalt haar, want ‘je kunt deels je eigen dingen doen’. “Ik heb de drive om uit te breiden.”
Naam en leeftijd: Roos van Vliet (26)
Burgerlijke staat: samenwonend
Franchisenemer bij: Albert Heijn Aantal vestigingen: 1 (Bunnik)
Favoriet product in mijn vestiging: biologische producten
Als ik geen franchisenemer bij Albert Heijn was geweest dan was ik zelfstandig ondernemer in de foodbranche geworden
Ideale vakantie: een rondreis door Azië
Auto: Renault Clio
Sport: bootcamp (intensieve fitness buiten)

De wieg van Alice Meins heeft letterlijk in de supermarkt gestaan. Haar ouders waren de twintigste franchisenemer van Albert Heijn. Na het overlijden van haar vader nam zij als oudste kind de zaak in de Groningse volkswijk Beijum in 1994 over. “Ik riep altijd: Ik wil niet in de winkel.”
Naam en leeftijd: Alice Meins (45)
Burgerlijke staat: ongehuwd (gescheiden)
Franchisenemer bij: Albert Heijn en Gall & Gall Aantal vestigingen: 2 (Groningen)
Favoriet product in mijn vestiging: kant en klare maaltijdsalades
Als ik geen franchisenemer bij Albert Heijn en Gall & Gall was geweest dan was ik jurist geworden
Ideale vakantie: een combinatie van zon, zee, reizen en cultuur
Auto: BMW cabrio 325
Sport: paardrijden, spinning

Atala du Maine was wetenschappelijk research analist in de biochemie toen haar man in 1998 plotseling overleed. Zij zette zijn franchisevestiging van McDonald’s voort. De carrièreswitch is haar ‘heel goed bevallen’. “Ik doe het werk met veel plezier.”
Naam en leeftijd: Atala du Maine (51)
Burgerlijke staat: samenwonend
Franchisenemer bij: McDonald’s
Aantal vestigingen: 3 (2 in Tilburg, 1 in Udenhout)
Favoriet product in mijn vestiging: quarter pounder
Als ik geen franchisenemer bij McDonald’s was geweest dan was ik psycholoog geworden
Ideale vakantie: reizen naar verre en voor mij nieuwe bestemmingen
Auto: Porsche Boxster
Sport: ricochet (een vorm van squash)