Franchise in crisistijd: positivisme en 'reality check'

Net als in voorgaande jaren heeft onderzoeksbureau PANTEIA/EIM ook dit jaar, in opdracht van de NFV en Rabobank, het Nederlandse franchiselandschap in kaart gebracht door middel van de Franchise Monitor.

Aantal formules blijft stijgen

Het jaar 2012 is zwaar geweest voor de economie en is ook aan de franchiseorganisaties niet ongemerkt voorbij gegaan. Toch is één van de meest in het oog springende conclusies de doorzettende groei van het aantal franchiseformules (van 714 formules in 2010 tot 769 formules in 2012). Ieder jaar komen en verdwijnen formules. Per saldo stijgt het aantal nog steeds. Opvallend is dat er formules zijn, die al bestaan maar pas nu het samenwerkingsmodel franchise hebben omarmd. Denk aan (retail) formules die naast filialen ook franchisevestigingen aan hun portefeuille toevoegen, het zogenaamde ‘hybride’ model. Hoewel het aantal franchiseformules groeit, is het aantal franchisevestigingen als geheel het afgelopen jaar licht gedaald (1,5%).

Omzet franchisenemers in food groeit

De totale door franchisenemers gerealiseerde omzet in 2012 is ongeveer gelijk gebleven ten opzichte van 2011 en bedraagt circa € 31 miljard. Het leeuwendeel van deze omzet is toe te schrijven aan detailhandel food (circa 42%) en detailhandel non-food (circa 31%). Echt interessant wordt het wanneer we dieper inzoomen op de verschillen in de gemiddelde omzet per vestiging. Dan zien we namelijk dat de gemiddelde omzet per vestiging in detailhandel food voor eigen vestigingen is gedaald, terwijl deze voor vestigingen van franchisenemers significant is gestegen. In tijden van economische crisis hebben de franchisenemers in de foodsector hun omzet dus een impuls kunnen geven, terwijl de eigen vestigingen gemiddeld genomen een omzetverlies noteerden.
Ook in de non-food detailhandel zijn er duidelijke verschillen; de gemiddelde omzet per vestiging is in zowel eigen vestigingen als in franchisevestigingen gedaald, maar de franchisenemers hebben de omzetdaling meer weten te beperken. Eenzelfde trend is zichtbaar in de omzet per werknemer. In de non-food detailhandel daalt de omzet per werknemer bij eigen vestigingen fors, terwijl deze bij franchisevestigingen nauwelijks daalt.

Franchisenemers kunnen aan de knoppen draaien

Bovengenoemde ontwikkelingen onderbouwen waarom franchise een geliefdsamenwerkingsmodel is geworden en tonen aan dat franchise zeker in de huidige tijdgeest een minder kwetsbaar businessmodel is. De economische crisis gaat ook de franchisewereld niet voorbij, maar franchisenemers weten hun omzet relatief op peil te houden of omzetdalingen te beperken. Tegelijkertijd kunnen zij, beter dan eigen vestigingen, tijdig aan de kostenknop (reductie personeelskosten) draaien. Wellicht hebben franchisenemers meer flexibiliteit ingebouwd in hun contracten en zodoende wat sneller de capaciteit kunnen aanpassen aan het verloop van de vraag. Daarnaast voelen zij de noodzaak tot kostenreductie mogelijk sneller dan bedrijfsleiders van eigen vestigingen. Hiermee lijkt een franchiseorganisatie beter in staat te sturen op omzet en kosten dan een middelgroot filiaalbedrijf, resulterend in een groter anticipatie- en adaptatievermogen op conjuncturele en structurele ontwikkelingen.

Franchise verwacht in 2013 te groeien

Franchiseformules zijn opvallend positief over de verwachte omzetontwikkeling in 2013 (peildatum: februari 2013). Van de respondenten verwacht 45% omzetgroei en slechts 15% verwacht een krimpende omzet. De krimp zit nagenoeg volledig bij detailhandel non-food. Ook waar het de ontwikkeling van het aantal vestigingen betreft is de franchisewereld erg positief. Ruim de helft van de formules verwacht te groeien in aantal vestigingen, terwijl slechts 13% krimp verwacht. Deze krimp komt ook nu weer nagenoeg volledig op het conto van detailhandel non-food, in de overige sectoren wordt nauwelijks krimp verwacht. Opvallend is dat ook in non-food nog circa 40% van de formules in 2013 verwacht te groeien in aantal vestigingen.

Nicole Scherer, directeur Rabobank Franchise & Arrangementen, heeft een heldere boodschap voor de franchisewereld. “Het is goed om te zien hoe sterk franchise verankerd is in onze economie met een belang van 5,7% in de totale binnenlandse omzet. Hiermee is en  blijft franchise een businessmodel van formaat en laat zien dat franchise juist in deze economische uitdagende tijden perspectief biedt. Toch mogen we er onze ogen niet voor sluiten dat de wereld voorgoed verandert. Niet alleen de conjuncturele ontwikkelingen en het negatieve consumentenvertrouwen, maar ook de structurele ontwikkelingen zoals de in rap tempo veranderende consument die online altijd en overal kan kopen, drukken blijvend hun stempel. De oude tijden komen niet meer terug. In de Franchise Monitor valt mij op dat optimisme de boventoon voert. Op zich een bemoedigende gedachte, maar toch stel ik mijzelf af en toe de vraag: zijn we wel realistisch genoeg? De werkelijkheid lijkt nog niet door te klinken in de verwachtingen voor 2013. Wat mij betreft is namelijk één ding duidelijk als we ook de komende jaren een gezonde franchisewereld willen houden; niets doen is geen optie. Ik daag jullie graag uit om positivisme en realisme met elkaar in evenwicht te brengen en toekomstbestendige franchiseorganisaties neer te zetten. Met elkaar. Want samen zijn we sterker.”  

+