Benchmark Supermarkten Marshoek: Wendbaarheid cruciaal in jaar vol structurele veranderingen

Utrecht, 9 mei 2025 - Vandaag presenteert financieel retailspecialist Marshoek de jaarlijkse Benchmark Supermarkten. Het jaar 2024 laat zich samenvatten als een periode van structurele veranderingen, waarin ondernemers meer dan ooit gedwongen werden om scherp te sturen. De combinatie van veranderende wetgeving, stijgende loonkosten en een blijvend volatiele consumentenmarkt maakt dat het ondernemerschap in de sector onder druk staat – maar ook kansen biedt voor wie tijdig schakelt.

Van incidenten naar structurele verandering

Waar eerdere jaren nog gekenmerkt werden door incidentele schokken, kende 2024 een opeenstapeling van meer fundamentele trends. De consumentenomzet daalde gemiddeld met 2,0%, waarmee franchise supermarkten achterbleven op de marktontwikkeling. De achterblijvende volumes, deels gecompenseerd door prijsstijgingen, in combinatie met het verlies aan tabaksomzet, zorgden voor druk op de klantenaantallen en de vloerproductiviteit. Vooral kleinere winkels hadden het zwaar. Tegelijkertijd is een lichte stijging in de procentuele brutowinstmarge zichtbaar, met name dankzij het verdwijnen van tabak als laagmargeproduct.

Gevolgen van de tabaksban in 2024

De impact van de tabaksban per 1 juli 2024 was fors en lokaal verschillend. Gemiddeld daalde de consumentenomzet inclusief tabak in de tweede helft van het jaar, terwijl de omzet exclusief tabak licht steeg. De grootste klappen vielen in grensgebieden en bij winkels zonder tabaksverkooppunt in de buurt. De brutowinst steeg als gevolg van het wegvallen van de laagmarge omzetgroep en veel ondernemers wisten via herinrichting van servicebalies en kassapark hun loonkosten omlaag te brengen. Daarmee boden deze veranderingen ook ruimte voor efficiencywinst en heroriëntatie op het winkelconcept. Ondernemers die proactief inspeelden op deze ontwikkelingen, bijvoorbeeld met aanpassingen aan het kassapark en het assortiment, wisten het effect op hun rendement deels op te vangen.

Stijgende loonkosten en afnemende beleidsruimte

Ook de loonkosten drukten opnieuw stevig op de exploitatie. De cao-stijgingen en verhoging van het minimumloon zorgden voor een kostenniveau dat bij veel winkels niet volledig is te compenseren met hogere prijzen of productiviteit. De ruimte om generiek beleid door te voeren wordt kleiner; verschillen in lokale situatie, schaalgrootte en vestigingspunt bepalen steeds vaker de speelruimte. Energiekosten lieten een daling zien, maar blijven – net als huur en rentes – op een structureel hoger niveau liggen dan voorheen.

Toenemende concurrentie en marktsplintering

De concurrentiedruk bleef onverminderd hoog. Naast hard- en softdiscounters zorgen ook boerderijwinkels, buitenlandse aanbieders, maaltijdboxen en online voor meer fragmentatie in het retaillandschap. Het e-commerce aandeel liep in 2024 op naar ruim 8%, met name door groei bij ketens als AH, Picnic en Jumbo. Voor veel franchisenemers blijft het aandeel beperkt, maar het belang van een geïntegreerde omnichannel-aanpak groeit. Onderscheidend vermogen zit steeds vaker in lokale relevantie, klantbeleving en slimme positionering. Daarbij groeit het belang van een onderscheidende propositie: winkels met een helder profiel, goede locatie en scherpe operationele keuzes hebben zich beter staande gehouden dan gemiddeld.

Verdienmodel onder druk: noodzaak tot heroriëntatie

Duidelijk is dat de onderliggende druk op het verdienmodel onverminderd overeind blijft. Vooral voor kleinere vestigingen blijft het een uitdaging om structureel voldoende rendement te realiseren. 2024 liet zien dat continuïteit en rendement niet vanzelfsprekend zijn, maar het resultaat van bewuste keuzes. In een markt waarin bestaande zekerheden wegvallen, groeit de noodzaak tot kritisch reflecteren op het eigen verdienmodel. Niet alles is beïnvloedbaar – maar de manier waarop ondernemers omgaan met veranderingen maakt het verschil.

Voorzichtige hersteltrend in 2025

De eerste signalen uit 2025 laten een lichte omzetgroei zien, met verbetering in brutomarges en een daling van de loonkosten als percentage van de omzet. Tegelijk blijft de markt grillig, en zijn verdere prijsgevoeligheid en veranderende klantverwachtingen realiteiten om rekening mee te houden. Toekomstbestendigheid vraagt om scherpe keuzes, samenwerking en realistisch ondernemerschap. Marshoek blijft ondernemers ondersteunen bij het vertalen van marktontwikkelingen naar strategische actie.

Toelichting

In de Benchmark Supermarkten zijn de cijfers verwerkt van circa 300 franchise full-service supermarkten, goed voor 191 miljoen klantbezoeken en een consumentenomzet van 4,1 miljard euro. Naast een uitgebreide cijferanalyse is er opnieuw veel aandacht voor trends in de markt en actuele thema’s zoals arbeidsmarktdruk, digitalisering en veranderende winkelmodellen.