Onstuimige ontwikkelingen in de supermarktbranche

Er is nauwelijks een branche denkbaar waarin zoveel ontwikkelingen zijn als de supermarktbranche. Er gaat vrijwel geen week voorbij of er is nieuws te melden over de strijd om marktaandelen. Albert Heijn is marktleider maar voelt de hete adem van Superunie en Jumbo in haar nek.

Eind februari stemde de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) in met de overname van C1000 door Jumbo. Opmerkelijk is ook de groei van prijsvechters zoals Lidl en Aldi en de groei van supermarkten die zich toeleggen op de verkoop van biologische producten.

Intro

De strijd om de klant is hevig. Albert Heijn is nog altijd de formule met de meeste klanten. Uit onderzoek van onderzoeksbureau GfK blijkt dat 81 procent van de Nederlandse huishoudens wel eens bij Albert Heijn hun inkopen doet. Op de tweede plaats staat Lidl met 60,8 procent van de huishoudens als klant. De Lidl wordt op de voet gevolgd door Aldi (58,1 procent), C1000 (56,9 procent) en op iets meer afstand Jumbo (43,8 procent). Maar ook niet supermarktformules mengen zich in de strijd om de gunst van de klant. Uit hetzelfde GfK-onderzoek blijkt dat een derde van alle Nederlandse huishoudens vorig jaar de Action gemiddeld 6,2 keer bezocht voor een food-aankoop.

Albert Heijn

Marktleider Albert Heijn is terughoudend als het gaat om informatie over hun beleid. Van de ruim 850 AH-vestigingen zijn er ruim 250 in handen van franchisenemers. Op dit moment loopt er een discussie tussen de franchisenemers en het hoofdkantoor over de overname van vestigingen. Bestaande franchisenemers hebben namelijk een voorkeursrecht als ze een vestiging van een collega kunnen overnemen, mits het hoofdkantoor daar groen licht voor geeft. Daar wringt de schoen want de Albert Heijn-organisatie heeft er moeite mee als een franchisenemer een aantal vestigingen tegelijk aanstuurt. De uitkomst van het juridische geschil is nog ongewis. Duidelijk is dat Albert Heijn op zoek is naar marktverbreding. Zo werd vorige maand het bedrijf bol.com overgenomen. Daarmee haalt Albert Heijn niet alleen expertise in huis op het gebied van verkoop via de digitale snelweg, maar ontstaan er ook interessante mogelijkheden om van elkaars distributienetwerk gebruik te maken.

Jumbo

Jumbo blikt terug op een historisch jaar. Directeur Frits van Eerd: “Het is bijna ongelooflijk wat wij in 2011 hebben gerealiseerd: een recordomzet, de ombouw van circa negentig winkels en de voorgenomen overname van C1000. Vorig jaar is absoluut een hoogtepunt in het vijftienjarig bestaan van onze formule.” Jumbo werd vorig jaar voor de dertiende keer door GfK uitgeroepen tot de beste supermarkt van Nederland. De groei wordt meteen duidelijk uit de cijfers van het aantal Jumbo-franchisevestigingen. Eind 2010 stond de teller op 47 vestigingen. Eind vorig jaar was dat aantal meer dan verdubbeld naar 121 (van de in totaal 281 vestigingen op dat moment). De groei zet onverminderd voort. Op 7 maart ging Jumbo Alkmaar open (eigen vestiging) en Leeuwarden (franchise). Een week later werd de franchisevestiging in Bedum geopend, tegelijkertijd met Jumbo-vestigingen in Amsterdam en Nieuwe Niedorp (eigen vestigingen). Een week later volgden Rosmalen en Den Haag en voor 18 april staat de opening in Aalten gepland.Bij Jumbo staan de 7 Zekerheden centraal”, aldus een woordvoerder van Jumbo. “Wij garanderen onze beloftes in de formule van laagste prijs, het grootste assortiment en de beste service. Ons uitgangspunt is: honderd procent tevreden klanten. Het is moeilijk aan te geven naar wat voor soort franchisenemers wij zoeken. We selecteren franchisenemers die net als wij het echte Jumbo DNA hebben. Ons DNA kenmerkt zich door samenwerken, ondernemen en willen winnen.”

Buurtsuper

De Spar holding richt zich vooral op kleinere supermarkten met hun formules Spar en Attent. “Het verschil tussen beide formules is de gemiddelde oppervlakte en het verzorgingsgebied”, legt Christian Koopmans, manager acquisitie en vastgoed uit. “Een Spar heeft een gemiddelde oppervlakte van 400 vierkante meter. Een Attentbuurtwinkel is vaak kleiner dan 300 vierkante meter. Een Spar gedijt het beste in een verzorgingsgebied van 2.000 tot 4.000 inwoners. Een Attent kan prima renderen in een verzorgingsgebied met minder dan 2.000 consumenten. We zijn een formule die als één van de weinige partijen een gezonde winkel kunnen exploiteren in een dorp of wijk, waarbij Spar en Attent door hun hoge maatschappelijke bijdrage de leefbaarheid versterken. Spar en Attent zijn honderd procent franchise omdat we geloven in de toegevoegde waarde van een ondernemer die het middelpunt moet zijn van het dorp en de wijk. Wij zijn op zoek naar ondernemers die de handen uit de mouwen willen steken en een hoge betrokkenhei d voelen bij de buurt. Het kennen en herkennen van de consument is bepalend, waarbij de ondernemer natuurlijk een grote mate van (praktische) kennis heeft van de supermarktbranche in het algemeen en het tijd vindt voor een volgende stap in zijn ontwikkeling.”

Rijdende supermarkt

De SRV mag uit het straatbeeld aan het verdwijnen zijn, maar het Marketing Centrum voor de Melkdetailhandel (MCM) heeft met Springers & Partners een nieuwe formule voor rijdende winkels geïntroduceerd. Inmiddels zijn er ruim honderd ondernemers die met een rijdende winkel hun klanten opzoeken.

Coöperatieve identiteit

“Coop Supermarkten heeft 212 modern ingerichte supermarkten en is een Nederlandse, landelijk georiënteerde supermarktorganisatie. Wij hebben een coöperatieve structuur en zijn 1891 opgericht door en voor klanten. Hierdoor neemt de organisatie een unieke plaats in de Nederlandse foodretail in. Met onze drie formats CoopCompact, Coop en Supercoop hebben we voor alle marktgebieden een invulling op maat in huis. Binnen de drie formules is er ook ruimte om invulling te geven aan ondernemerschap. Deze mate van flexibiliteit is de kracht van onze organisatie. Wij weten een brede scope van diverse vestigingspunten om te zetten naar mooie en goed renderende supermarkten. Daarnaast kunnen we door onze coöperatieve structuur uitstekend inspelen op de lokale behoeften van consumenten. Het realiseren van verantwoorde, duurzame en winstgevende groei is een belangrijke doelstelling voor Coop Supermarkten. Daarom werken we continu aan een verdere verbetering van onze formules, producten en diensten, processen en organisatie. In 2011 hebben we een nieuwe formule geïntroduceerd die nog meer inspeelt op onze coöperatieve identiteit. In 2012 gaan we volop door met de doorontwikkeling van deze formule en de implementatie hiervan in onze winkels”, aldus Yvonne van Asselt van Coop Supermarkten.

Biologisch

Een interessante nichemarkt in de supermarktbranche is de groei van de supermarkten die zich concentreren op biologische producten. Voorbeelden daarvan zijn de Natuurwinkel met 58 franchisevestigingen en EkoPlaza, de biologische keten van Udea. EkoPlaza heeft onlangs de vijftigste vestiging geopend. Directeur Erik Does: “Vorig jaar hebben we achttien nieuwe franchisevestigingen geopend. Ik verwacht dat we dit jaar doorgroeien naar zestig winkels. We streven er naar om eind 2013 75 vestigingen te hebben. We willen biologische producten betaalbaar en daarmee voor een breed publiek bereikbaar maken. Onze franchisenemers zijn positief ingestelde mensen met passie voor biologische producten en een goede bedrijfseconomische ambitie.”

Verssupermarkt

Een relatief kleine supermarktketen is Emté met 130 vestigingen, waarvan dertig worden gerund door franchisenemers. "Wij zien nog voldoende groeikansen in Nederland", aldus een woordvoerder van de Sligro Food Group Nederland, de franchisegever van de Emté-formule. "Voorlopig concentreren wij ons op de verdichting van ons netwerk in Zeeland, Noord-Brabant, Limburg, Gelderland en Overijssel. Wij willen uitgroeien tot de beste en meest persoonlijke verssupermarkt van Nederland met lekkernijen uit eigen keuken. We willen aantrekkelijk zijn door opvallende activiteiten zoals wekelijkse kookdemonstraties, dagelijkse proeverijen en in het weekend buitenverkoop.”

X-factor

“Wij zoeken onze eigen ‘supermarkt-idols’. Bij een ‘supermarkt-idol’ draait het om de X-factor. We zoeken mensen met het juiste talent. Ondernemers die willen presteren en die de beste willen zijn in het marktgebied voor hun klanten. Eigenschappen als inzet, motivatie, kennis en creativiteit zijn een absolute voorwaarde. Daarnaast moet je flexibel zijn en goed kunnen samenwerken”, stelt formulemanager Thijs Kwakkenbos van Van Tol Retail, met de formules Dagwinkel en Troefmarkt. “Dagwinkel is de moderne gemakswinkel op de hoek, de winkel voor iedereen met weinig tijd, voor jonge gezinnen en voor ouderen die dichtbij huis willen winkelen. Versheid, service, nabijheid en persoonlijke aandacht zijn belangrijk voor deze doelgroepen. Een steeds grotere groep consumenten wil de dagelijkse boodschappen in de directe woonomgeving doen. De Troefmarkt richt zich op gezinnen en ouderen. Deze buurtsupermarkt is servicegericht, klantvriendelijk, gezellig en vertrouwd. Een Troefmarkt is meer dan een supermarkt waar je boodschappen doet. Het is het sociale middelpunt van de buurt of het dorp. Eén ding hebben de Troefmarkten gemeen en dat is de gedrevenheid van een zelfstandig ondernemer met speciale kennis van het marktgebied. De Troefmarkt-ondernemer kent zijn klanten en is nauw betrokken bij alles wat er in zijn omgeving gebeurt.”

Franchising

De verschillende formules verwachten de komende jaren nog te kunnen groeien. Dat geldt met name voor de kleinere ketens. Deze groei moet voornamelijk worden gerealiseerd via franchising. Ondanks de economische situatie is de omzet van de supermarktbranche de afgelopen jaren gestegen. Van een omzet van € 26.1 miljard in 2004 naar € 32.2 miljard vorig jaar. De marges zijn gering. Grootschaligheid en omloopsnelheid zijn de sleutelbegrippen om een goed belegde boterham te verdienen. De investering in een vestiging is relatief hoog, zeker bij de grotere supermarkten. En het leiden van een grote supermarkt vereist heel andere vaardigheden van een ondernemer dan wanneer hij een kleine buurtsuper in de wijk opent. De verschillende formules bieden in ieder geval de nodige mogelijkheden voor potentiële ondernemers. Van een rijdende winkel tot aan een supermarkt met meer dan duizend vierkante meter vloeroppervlakte die zes of zeven dagen per week van ‘s ochtends vroeg tot ‘s avonds laat geopend is.

Overzicht

Nederland heeft zo’n dertig verschillende supermarktformules met in totaal 4.390 supermarkten, 1.290 minisupermarkten, 100 nachtwinkels en 30 foodwinkels in ziekenhuizen (bron: Locatus, bijgewerkt tot 2 november 2011).

Ongeveer de helft van alle supermarkten is een franchisevestiging. Albert Heijn is met een marktaandeel van ruim dertig procent marktleider op de voet gevolgd door de Superunie waarin dertien onafhankelijke supermarktorganisaties samenwerken (waaronder Coop, Deen, Detailconsult - Dirk, Bas en Digros - , Emté, Golff, Hoogvliet, Jan Linders, Plus, Poiesz, Spar, Vomar en Sanders). De opmars van Jumbo in 2011 is opmerkelijk door de overname van Super de Boer. Samen met de overname van de C1000-winkels is het marktaandeel van Jumbo inmiddels gestegen tot circa 23 procent. Het onderstaande overzicht is gebaseerd op het bij het ter perse gaan van dit nummer meest recente onderzoek van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel.

* = totaal en tussen haakjes aantal franchisevestigingen
** = bron: Hoofdbedrijfschap detailhandel, maart 2011
Nb = niet bekend +