Franchise in... Haarlem

Franchise+ gaat op pad in een stad en laat franchisenemers aan het woord. Over hun winkel, hun formule en over hun stad. Door verschillende ondernemers uit verschillende branches naar hun visie te vragen, ontstaat een momentopname van zaken doen in een specifieke stad. Ons team verbleef een dag in Haarlem. Op zoek naar het geheim van de Beste Winkelstad van Nederland.

De compacte, goed beloopbare binnenstad met zijn diversiteit in het winkelaanbod bezorgde Haarlem dit jaar opnieuw de titel Beste Winkelstad van Nederland. In 1996 riep het Centraal Bureau voor de Statistiek de Spaarnestad ook al uit tot winnaar. Het centrum van Haarlem kent meer dan zeventig verschillende soorten winkels. Wie door het historische centrum wandelt – meer dan 51 % van de gebouwen is van voor 1940 – valt op dat er veel zelfstandige ondernemers zijn in de detailhandel en de horeca, al dan niet in franchiseverband. Het filiaalbedrijf is minder opvallend in het straatbeeld aanwezig dan in andere steden. Dit heeft wellicht ook te maken met het strenge beleid van de gemeente: ondernemers mogen niet zomaar spullen voor de deur zetten en de licht- en reclameborden moeten voldoen aan allerlei eisen. Hier en daar wordt wel geklaagd over de – sterk gestegen – precario en de reclamebelasting. “Je moet veel betalen en je mag niets”, vatte een ondernemer het samen.

Facelift

Alle bouw- en verbouwplannen moeten worden voorgelegd aan de Commissie voor Welstand en Monumenten, die bekijkt of de ideeën wel passen bij het historische karakter van de stad. Vooral de laatste jaren is hier veel aandacht aan besteed. Het centrum onderging een facelift, de reclame-uitingen zijn aangepast en de terrassen verfraaid. Als laatste zal de Grote Houtstraat worden opgeknapt. Het succes is voor een heel groot deel te danken aan de zeer actieve ondernemersvereniging: City Haarlem.

Grootse plannen zijn er voor de bouw van een nieuw stuk stad aan de westkant van Haarlem. Het oude centrum moet vloeiend overgaan in De Raaks, een project met woningen, winkels, wellicht een Holland Casino, een bioscoop en een parkeergarage.

Middeleeuwen

Haarlem is niet alleen prettig om in te winkelen maar ook om in te wonen. De stad scoorde een vijfde plaats op de woonaantrekkelijkheids-index (Atlas voor de gemeenten 2004). Deze hoge positie is te danken aan het culturele en culinaire aanbod, het hoge percentage vooroorlogse woningen en het relatief lage aantal misdrijven. Saillant detail: Haarlem was in de Middeleeuwen een van de gewelddadigste steden in de regio. Haarlem scoorde in 2004 slecht op de bereikbaarheid, zowel in als buiten de spits. En het hoge percentage oude huizen heeft ook nog wel een nadeel: de ruimtes zijn relatief klein.

Haarlem telt ruim 148.000 inwoners. Burgemeester en amateurfotograaf Jaap Pop fotografeerde veertig van hen voor zijn boek Vrouwen van Haarlem. Volgens hemzelf een project dat voortkomt uit een grapje, maar inmiddels is het een serieus fotoboek, waarvan de opbrengst bestemd is voor een onderwijsproject in Mutare (Zimbabwe).

Victor’s Espressobar

Er is nog maar één Victor’s Espressobar in Nederland en die is gevestigd aan de Kruisstraat 35 in Haarlem, vlakbij de Barteljorisstraat, waar het ‘echte’ winkelcentrum begint. Maar als het aan compagnons Victor van de Lande en Brian Brouwer ligt, komt daar snel verandering in. “We zijn hard bezig om een franchiseformule neer te zetten. Het concept staat en we hebben de inrichting en de kleuren klaar. Binnenkort gaan we op zoek naar locaties”, aldus de twee koffie-ondernemers. De formule is in mei 2001 neergezet als een coffee-to-go-concept, maar is inmiddels iets aangepast aan de klaarblijkelijke behoefte van de Haarlemse klanten: naast de kartonnen meeneembekers kun je de koffie nu ook in een glas krijgen en er is een zitgedeelte bijgekomen. Inspiratie voor het idee is een combinatie van de Italiaanse koffiecultuur en de Amerikaanse espressobar. Bovenaan staat de kwaliteit van de koffie. Want Hollanders mogen dan bekend staan om hun hoge koffieconsumptie, een ‘lekker bakkie’ zetten kunnen ze niet, vinden Victor van de Lande en Brian Brouwer. “Negentig procent van de koffie wordt gemarket als belevingsproduct zonder dat daar kwaliteitsbewust mee omgegaan wordt. Het gaat bij ons om het koffiedrinken, niet om het koffiedrinken met elkáár.” Ook de espressomachine wordt in veel horecazaken maar ook thuis verkeerd gebruikt, menen de twee compagnons. “Je moet uit elke koffie het juiste rendement zien te halen om de smaakstoffen eruit te krijgen. Dat vereist de juiste tijd en de juiste techniek.” Dat hun medewerkers die techniek beheersen – “een constant bijleren” – blijkt wel uit het feit dat een van hen, Manouk, volgend jaar opkomt voor de kampioenschappen barista, het ambacht van het zetten en presenteren van de koffie, espresso of cappuccino. De toekomst zien ze zonnig in: “het is met koffie als met wijn, daarin zie je dat het accent heel erg verschoven is naar de kwaliteit.”

Haarlem heeft een prettig ondernemingsklimaat, vinden ze. “De diversiteit maakt het hier heel inspirerend. Wij zitten niet op een A1-locatie maar dat hebben we zelfs liever niet. Daar ligt het accent zo op de mode en als het daar afgelopen is, is alles uitgestorven. Hier heb je een mix, een schoenenzaak, een Chinees. Voor ons moet de loop erin zitten. Koffie is een kleine besteding, dus de omloopsnelheid is belangrijk.” (Op de foto Victor, Denise, Manouk en Brian.)

KA International

Ze heeft ten tijde van het gesprek haar winkel net twee weken geleden geopend, dus ze kan nog niet zeggen of de locatie, een fraai historisch pand aan de Zijlstraat 78-80, een goede plek is gebleken. Maar Nicoline de Liefde is overtuigd van de onderscheidende kracht van haar formule, waarvan zij zojuist de achtste vestiging is gestart: KA International. Deze van oorsprong Spaanse formule op het gebied van stoffering heeft haar eigen label voor gordijn- en meubelstoffen, accessoires en meubelen. “Haarlem heeft al best veel op interieurgebied, maar de andere zaken werken allemaal met dezelfde leveranciers. Ik wilde uniek zijn. KA heeft een heel onderscheidend assortiment en prijstechnisch is het geschikt voor een breed publiek”, aldus Nicoline de Liefde. Ze heeft altijd al passie gehad voor interieurarchitectuur, is ook begonnen aan een opleiding voor binnenhuisarchitect en kwam via veel omzwervingen terecht in Spanje. Maar de echte aanleiding voor het zelfstandig ondernemerschap is een zwaar auto-ongeluk geweest vorig jaar, waar ze wonder boven wonder heelhuids uitkwam. “Toen was het voor mij duidelijk: als je idealen hebt om te verwezenlijken, moet je het nu doen.” Ze woonde al in Haarlem, kende de markt doordat ze bij een groothandel in woonaccessoires heeft gewerkt en ging aan de slag. “Haarlemmers hebben de naam nogal van die krentenkakkers te zijn, maar ik merk daar niet zoveel van. Als je iets bijzonders biedt, zijn mensen daar gevoelig voor en zijn ze bereid om te investeren. We krijgen hier overigens ook veel dagjesmensen en mensen uit de regio.” De huurprijzen vindt ze redelijk. “Die liggen tussen de 235 en de 270 euro per vierkante meter, maar daar heb ik dan ook wel een toplocatie voor!”, aldus de ondernemer, die in de Zijlstraat beschikt over tachtig vierkante meter verkoopvloeroppervlak. Dat de gemeente streng is in het reclamebeleid, vindt ze wel prima. “Je moet rekening houden met het stadsgezicht en ik vind het wel goed dat dat beschermd wordt.”

Hema

De Hema is een onderneming die al meer dan 65 jaar bij het Haarlemse stadsgezicht hoort. Volgens vestigingsmanager Ronald Heijer is deze vestiging een van de meest authentieke Hema’s in Nederland. Gevestigd in drie geschakelde historische panden aan de Kruisstraat, met de ingang uitkijkend op de Barteljorisstraat. Groot nadeel: de ruimte. “Ik spreek liever over krapte”, zegt Ronald Heijer. “De 980 vierkante meter zou eigenlijk met drie vermenigvuldigd moeten worden voor een Hema met onze omzet, maar er zijn nauwelijks uitbreidingsmogelijkheden. Wij moeten gewoon zo slim mogelijk met onze ruimte omgaan. De mensen klagen wel eens als je hier op zaterdag nauwelijks door de gangen kunt lopen, maar ach, het heeft ook wel wat!” De Haarlemse Hema krijgt opvallend veel mensen uit de directe nabijheid van het centrum. “Hier zijn veel éénpersoonshuishoudens en daar profiteren wij behoorlijk van.” Maar ook de ouderen weten de Hema te vinden. “Die mensen komen hier al van kinds af aan, dat is zo bijzonder. Onze koffieshop is dan ook een beruchte afspreekplek, we zijn nog net geen hangplek voor ouderen”, lacht de vestigingsmanager.

Rituals

“Ik kom uit Zuid-Limburg en had graag in Maastricht een Rituals-vestiging opgezet, maar die locatie is al vergeven aan een vriend van mij. Daar leerde ik wel het concept kennen en dat vond ik zo mooi dat ik er ook mee aan de slag wilde. Ik zegde mijn baan als jurist op en kwam in Haarlem terecht, waar ik vorig jaar een Rituals heb opgezet.” Aan het woord is Ramòn Cals, die blij is dat het uiteindelijk Haarlem is geworden, vanwege de benoeming tot Beste Winkelstad. Al heeft hij hier wel heel lang moeten zoeken naar een goede locatie. “Dat was echt niet gemakkelijk. De huurprijzen zijn vrij hoog.” Met zijn zestig vierkante meter verkoopvloeroppervlak heeft hij een kleine maar fraai ingerichte vestiging aan de Grote Houtststraat 166, een echte, voor het verkeer afgesloten winkelstraat. Het concept, ‘van alledaagse dingen weer bijzondere rituelen maken’, komt hier goed tot zijn recht. Van alle verwenproducten als kaarsen, cosmetica en thee, maken de bodyproducten het grootste deel van de omzet uit. Nieuw zijn de douchegel Sunrise met ceder en sinaasappel en de bodycream Magic Touch, met de zoete geur van kersen. Het ondernemingsklimaat bevalt hem goed. “Je mag hier weinig van de gemeente, dat is wel eens jammer. Maar onder de ondernemers onderling heerst een goede sfeer. Ik wil daarom ook lid worden van City Haarlem”, aldus Ramòn Cals.

Rivièra Maison

Het is vol in het pand van Rivièra Maison aan de Kleine Houtstraat 11a. Vol met de voor de formule typische eigen label-woonaccessoires in de Long Island-stijl: veel witte meubels met teksten, veel naturelle kleuren en materialen als warme rietsoorten. Ook hier speelt ruimtegebrek een grote rol. “Met onze honderd vierkante meter zijn we de kleinste vestiging”, zegt Talitha de Haan, samen met haar compagnon Inge Mul franchisenemer voor de formule. “De meeste vestigingen zijn zo’n 250 vierkante meter. Bij ons tref je dus weinig meubels aan, terwijl we daar wel veel van in de collectie hebben. We willen ook wel verhuizen, maar dat is nog niet zo gemakkelijk. We willen niet overal zitten. De Grote Houtstraat bijvoorbeeld is veel te druk en te massaal. Wij trekken publiek dat in afgelegen straatjes zoekt naar bijzondere winkels. En locaties waar we wel willen zitten, zijn zó weg of niet te betalen. En een veel hogere huurprijs op een grotere locatie, met meer personeel, dat moet je maar weer zien terug te verdienen.” Talitha de Haan heeft grote moeite met het strenge reclamebeleid van de gemeente. “Onze spullen passen juist zo goed in de historische sfeer. En het doet zoveel voor de uitstraling van je winkel.” (Op de foto Talitha (links) met af en toe bijspringende medewerkster.)

Oil & Vinegar

Het gesprek met franchisenemer Marion Visser van Oil & Vinegar aan de Barteljorisstraat 9 vindt plaats op twee klapstoeltjes in het piepkleine magazijn. Met de 92 vierkante meter verkoopvloeroppervlak oogt de winkel zelf overigens best ruim. De culinaire cadeaushop met mediterrane, Australische en Zuid-Afrikaanse producten heeft beleving hoog in het vaandel staan. Je kunt dan ook overal voelen, proeven en ruiken. Marion Visser koos drieëneenhalf jaar geleden bewust voor Haarlem: “Het is hier iets dorpser dan bijvoorbeeld in Amsterdam en de gemeente Haarlem doet veel aan de veiligheid.” Haar publiek bestaat uit dagjesmensen en mensen die uit de regio komen. “Veel tweeverdieners. Die hebben wat meer te besteden en zijn op zoek naar exclusieve producten. Maar we krijgen hier mensen van zestien tot tachtig en ook veel studenten met een laag bestedingspatroon. We hebben hier dan ook kleine cadeautjes voor een paar euro”, aldus de franchiseneemster. Met de strenge reclameregels heeft ze geen moeite: “Die zijn nou eenmaal nodig om de stad er goed uit te laten zien. En de gemeente is zelf ook actief. Zo is er bijvoorbeeld een goed anti-graffiti-beleid.”

Subway

Alex van Oudenhove startte, na twee jaar gewacht te hebben op zijn horecavergunning, begin 2003 een Subway-vestiging in het voormalige millennium expo-gebouw op de vluchtheuvel naast V&D. Een leuke plek leek het, maar erg blij is hij niet met de locatie. “Er komen te weinig mensen en de drempel om naar binnen te lopen is hoog. Verder mankeert er nogal wat aan het gebouw. De klok werkt niet en het licht in de bogen werkt niet. Dat is jammer, want dat past niet zo bij de uitstraling van Subway. Wij zijn toch de grootste broodjeszaakformule in de wereld!” Er zijn nu 32 vestigingen in Nederland, de bedoeling is dat dit er over vijf jaar 210 zijn. Het kenmerk van de formule is versheid. De versgebakken broodjes worden pas belegd bij de bestelling, met vers beleg en helemaal naar de wens van de klant. Met 35 vierkante meter verkoopvloeroppervlak is de Haarlemse Subway een relatief kleine vestiging, de gemiddelde grootte is 50 tot 120 vierkante meter. Maar verhuizen is moeilijk: “Ik mag mijn horecavergunning niet meenemen naar een ander pand en er rust nu een stop op nieuwe horecavergunningen”, aldus de ondernemer. Hij loopt ook aan tegen de gemeentelijke reclameregels: geen opvallende lichtbakken, borden of vlaggen buiten het pand. “En dat terwijl de precariorechten vrij hoog zijn”, zegt van Oudenhove. Hij hoopt binnenkort samen met de gemeente een oplossing te vinden voor zijn problemen. (Op de foto medewerkster Debora aan het werk.)