Soft en/of free franchising bestáát niet!

In de franchisepraktijk en -literatuur wordt de franchisesamenwerking nog al eens aangeduid in combinatie met de termen hard, full, soft en zelfs free franchising. Be-doeld wordt dan de (mate van) intensiteit, de aard of het karakter van de franchiserelatie tussen de franchisegever en franchisenemer(s) aan te geven. Het gebruik van deze termen geeft een ongenuanceerd en vaak fout beeld van wat franchising of franchisen in wezen is en op welke wijze de samenwerking in de huidige franchisepraktijk werkt.

Bij soft en/of free franchising zou de samenwerking bestaan uit minder strakke regels (soft) en hebben de franchisenemers meer of een grotere mate van vrijheid met be-trekking tot essentiële beleidsbeslissingen (free).   
Bij hard en/of full franchising is de vorm van samenwerking streng of strak geregle-menteerd (hard) en is de franchiseformule, de bedrijfsvoering, het business format, op alle terreinen (full) aan voorwaarden en regels gebonden. 

Soft en free franchising werkt in de huidige franchisepraktijk niet (meer). Ik franchise soft!? Wij franchisen free en soft? Hoe? De franchisegever die zegt soft te franchisen is of niet goed bezig of -zo blijkt- franchised zijn business op onderdelen van de be-drijfsvoering niet soft. De ervaring leert dat franchiseketens die zeggen soft te fran-chisen óf niet soft franchisen óf verdwijnen óf beter op een andere wijze de commerciële samenwerking kunnen uitwerken. In de laatste situatie is er sprake van alternatieve distributiemethoden. Franchisen op een minder strakke manier is mogelijk in bepaalde marktsegmenten of branches. Als je de formulegidsen mag geloven kun je in bijna iedere branche soft franchisen. Echter, een beoordeling van de voorwaarden van zo’n franchiseketen leert dat bepaalde onderdelen van de bedrijfsvoering in de regel strak zijn geredigeerd. Bepalingen in de franchiseovereenkomst over het gebruik van intellectuele eigendomsrechten als de handelsnaam, het beeldmerk, het rayon, het te voeren assortiment, inkoopverplichtingen en de voorwaarden van beëindigen zijn dan ook voor één uitleg vatbaar. Ook soft franchisen houdt in dat de bedrijfsvoering en samenwerking op onderdelen (zeer) strak moeten zijn. Franchisen kan in wezen maar op één manier: een beetje franchisen kan niet, een beetje zwanger zijn kan ook niet. Zowel franchisegever als franchisenemer dienen dit te beseffen. 

Hard of liever full franchising, zo blijkt uit het laatste decennium, heeft bestaansrecht. Een franchiseketen waarbij de rechten, verplichtingen en verantwoordelijkheden (taken) van contractspartijen op alle onderdelen van de bedrijfsvoering duidelijk zijn bepaald en in een franchisehandboek zijn uitgewerkt, heeft bestaansrecht en is in staat continuïteit na te streven. Ik ga er dan overigens van uit dat de ontwikkelde franchiseformule of het franchisesysteem een meerwaarde vertegenwoordigt. De factoren onderscheidend, concurrerend en de bestendigheid van een organisatie zijn bepalend voor de meerwaarde van een franchisesysteem. De franchisegever moet deze meerwaarde van zijn franchisesysteem concreet maken. De kandidaat-franchisenemer dient deze meerwaarde te onderkennen om zich op basis daarvan weloverwogen aan te sluiten bij de betrokken franchiseketen.

Franchisen - het werkwoord is inmiddels opgenomen in het Van Dale woordenboek en betekent: ‘als franchisegever of –nemer optreden’ - is een uniforme manier van zakendoen en samenwerken en werkt maar op één manier: uniformiteit in zaken doen, impliceert uniforme contractuele voorwaarden hanteren, impliceert uniform helder beleid voeren als franchisegever. Afwijken van deze hoofdregel is voor de franchiseorganisatie funest. De samenwerking met franchisenemers, en indien aanwezig eigen vestigingen, moet éénduidig en helder zijn. De bedrijfsvoering van de franchisenemer mag niet voor tweeërlei uitleg vatbaar zijn. Franchisenemers zijn vaak meesters in het vinden van de mazen in het net, lees: de franchiseovereenkomst. Omdat de franchisenemer terecht opkomt voor zijn individuele ondernemersbelang kun je het hem vaak ook niet kwalijk nemen. Echter met een recalcitrante franchisenemer is niemand gebaat: hij zelf niet, zijn collega-franchisenemers niet en de franchisegever niet. 
Niet wenselijke gedragingen van een franchisenemer kun je op twee manieren voor-komen. Ten eerste dient de franchisegever zijn zaakjes, voor zover mogelijk, goed voor elkaar te hebben en hij zal dit duidelijk en helder -ook schriftelijk- moeten com-municeren. Ten tweede dient de franchisegever daarnaast steeds tijdig corrigerend op te treden. 
Het handhaven van een franchiseovereenkomst dient steeds één doel: het beschermen en handhaven van het franchisesysteem en de daaraan verbonden goodwill, rechten, afspraken en belangen. Franchisegever dient daarbij niet alleen zijn eigen belang maar vooral ook de belangen van het franchisenetwerk, waaronder de belangen van alle franchisenemers. 

De franchisegever sluit franchiseovereenkomsten af met zijn franchisenemers. Tussen die franchisenemers onderling bestaat geen rechtstreekse contractuele relatie. De aard van het gestandaardiseerd franchisen en uniform zakendoen houdt echter in dat de contractuele rechten en verplichtingen van de ene franchisenemer mede gekleurd worden door de contractuele relaties van de franchisegever met de andere franchisenemers. Een franchisenemer dient in dat kader in zekere zin rekening te houden met de belangen van zijn mede-franchisenemers, zich loyaal op te stellen en zeker niet de belangen van zijn mede-franchisenemers te negeren.
   
Franchisen brengt voor de franchisegever en franchisenemer, naast het behartigen van de individuele ondernemingsbelangen, een loyaliteitsverplichting met zich mee jegens alle deelnemers in de franchiseketen. Die loyaliteitsverplichting houdt twee elementen in:

1. de positieve plicht zich in te spannen voor het handhaven van de uniformiteit en kwaliteit van de franchiseformule en
2. de plicht zich te onthouden van een handelen of nalaten waardoor schade wordt berokkend aan het franchisenetwerk.

Deze loyaliteitsverplichting mag in geen enkele franchiseovereenkomst ontbreken!